Wie krijgt mijn bezittingen op de dag dat ik er niet meer ben? Als u nooit uw eigen wensen hebt uitgedrukt in een testament of een andere wilsbeschikking, dan regelt de wet die verdeling.

Het erfrecht was aan een broodnodige herziening toe. Het klassieke gezin – gehuwde ouders die hun hele leven samen blijven en kinderen hebben – is al lang niet meer de norm. Anno 2017 is er een veelheid aan gezinnen: feitelijk of wettelijk samenwonende koppels, nieuw samengestelde gezinnen met stiefkinderen en halfbroers en -zussen… Tegelijk zijn steeds meer mensen vragende partij voor een ‘erfrecht op maat’, dat rekening houdt met de band met hun kinderen, hun noden en talenten, hun leeftijd, eventuele zorg-, klein- en stiefkinderen, goede doelen…

Vanaf 1 september 2018 krijgt u met het nieuwe erfrecht meer beschikkingsvrijheid: u kunt over een groter stuk van uw bezittingen vrij beslissen en ze bijvoorbeeld wegschenken of via een testament doorgeven aan wie u wilt. Maar lang niet iedereen werkt een successieplanning uit. Als u nooit uw wil kenbaar hebt gemaakt, verloopt de verdeling van uw nalatenschap volgens de wettelijke regels. ‘Het nieuwe erfrecht verandert die regels niet’, zegt Hélène Casman, experte erfenisrecht bij het advocatenkantoor Greenille by Laga. ‘Uw wettelijke erfgenamen blijven uw dichtste familieleden. Maar ook uw partner kan een bijzondere plaats innemen.’

WAT ERVEN UW KINDEREN?

Uw erfenis gaat in eerste instantie naar uw kinderen. Als die overleden zouden zijn, nemen uw kleinkinderen hun plaats in. Dat blijft ook zo in het nieuwe erfrecht. Maar om ouders meer vrijheid te geven, wordt het minimumdeel voor de kinderen ingeperkt.

Uw kinderen zijn reservataire erfgenamen, wat betekent dat ze altijd recht hebben op een minimumdeel – dereserve – van wat u nalaat. Alleen het overige – beschikbare – deel kunt u toestoppen aan wie u wilt. Zelfs al onterft u uw kinderen met een testament of hebt u tijdens uw leven uw hele vermogen weggeschonken, toch kunnen de kinderen altijd hun voorbehouden deel opeisen.

De omvang van hun reserve hangt in de huidige wetgeving af van het aantal kinderen: hoe meer kinderen u hebt, hoe groter het voorbehouden deel.

Tot 1 september 2018:

• Laat u één kind na, dan moet het minstens ½ van uw bezittingen krijgen.
• Laat u twee kinderen na, dan moeten ze samen 2/3 krijgen.
• Laat u drie of meer kinderen na, dan moeten ze samen ¾ krijgen.

Vanaf 1 september 2018:

In het nieuwe erfrecht wordt het beschermde deel voor de kinderen ingeperkt tot de helft van de nalatenschap, ongeacht het aantal kinderen. Die helft moeten uw kinderen dan wel gelijk onder elkaar delen. ‘Alleen als u één kind hebt, blijft voor u alles bij het oude. Het krijgt nog altijd de helft. Maar als u meerdere kinderen hebt, moeten ze het stellen met een kleiner voorbehouden deel’, zegt Casman.

• Laat u één kind na, dan moet die zoon of dochter vanaf september 2018 minstens ½ van uw bezittingen krijgen.
• Laat u twee kinderen na, dan moeten ze elk ¼ van uw bezittingen krijgen.
• Laat u drie kinderen na, dan moeten ze elk 1/6 van uw bezittingen krijgen.
• Laat u vier kinderen na, dan moeten ze elk 1/8 van uw bezittingen krijgen.

Hoe wordt dat voorbehouden deel bepaald? U zou kunnen denken dat daarvoor gekeken wordt naar uw bezittingen op uw sterfdag, maar zo eenvoudig is het niet. Ook schenkingen uit het verleden worden meegeteld. Uw vermogen wordt fictief weer samengesteld, tot wat men in het vakjargon de ‘fictieve massa’ noemt: dat is de som van de erfgoederen die nog in de nalatenschap zitten en alle schenkingen die u al gedaan hebt, verminderd met nog openstaande schulden.

Hebt u geld geleend aan een kind en is die lening nog niet terugbetaald? ‘Ook met die lening zal rekening gehouden worden als wordt nagegaan of een kind zijn voorbehouden deel heeft gekregen. Die lening moet ook ‘ingebracht’ worden. Die regel bestond vroeger al, maar is in het nieuwe erfrecht meer in detail uitgewerkt’, zegt Casman.

Als blijkt dat een overledene tijdens zijn leven te veel heeft weggeschonken of in zijn testament te veel aan anderen heeft toebedeeld, dan kan een kind zijn voorbehouden deel opeisen: in het vakjargon wordt gesproken van ‘inkorting’. Vandaag gebeurt die inkorting ‘in natura’: de goederen zelf moeten weer in de nalatenschap worden opgenomen. Geen probleem als er geld werd geschonken, maar met bijvoorbeeld een geschonken appartement kan dat wel problematisch zijn. Het is niet altijd mogelijk of wenselijk om dat in de nalatenschap te laten terugkeren. ‘Maar in de praktijk werd dat meestal niet gedaan: er werd een vergoeding betaald om wat men te veel kreeg te compenseren.

Daarom bepaalt het nieuwe erfrecht dat de reserve in ‘waarde’ moet worden uitgekeerd, legt Casman uit. Een erfgenaam die te veel heeft gekregen, mag het geschonken goed houden. Maar wat hij of zij te veel heeft ontvangen, moet worden teruggegeven met een geldsom. ‘Dat brengt ook meer zekerheid voor wie iets geschonken krijgt. Men moet niet langer vrezen dat men het later nog zal moeten ‘teruggeven’. Zo kan men bijvoorbeeld een geschonken huis met een gerust gemoed verbouwen’, zegt Casman.

WAT KRIJGEN MIJN KINDEREN ALS IK GEEN PARTNER HEB?

De reserve voor de kinderen is het minimumdeel dat de kinderen moeten krijgen, de rest kan u toebedelen aan wie u wilt. Maar als u niets regelde, dan gaat uw hele nalatenschap naar uw eigen kinderen. Ze krijgen allemaal een gelijk deel, ongeacht of ze uit eenzelfde of uit verschillende relaties geboren zijn, binnen of buiten een huwelijk, oud of jong zijn.

Opgelet! Er moet een bloedband zijn. Eventuele stiefkinderen – de kinderen van uw partner – erven nooit automatisch, ook niet als ze zo goed als hun hele leven in uw gezin hebben gewoond. Ze kunnen evenmin een minimumdeel van uw erfenis claimen.
Wat krijgen mijn kinderen als ik wel een partner heb?

Niet alleen uw kinderen, maar ook uw partner kan een beschermde erfgenaam zijn. Of dat zo is, hangt af van de manier waarop u uw relatie hebt vormgegeven. Wat uw partner en wat uw kinderen krijgen als ze samen erven, leest u in de Erfenisgids op 25 november bij De Tijd.

Bron: Netto