Al tijdens het leven met het gezin afspraken op papier zetten over de latere erfenis, de Belg voelt er weinig voor. De oorzaak: de zware procedure wordt als te omslachtig ervaren.

De erfovereenkomst moest het neusje van de zalm worden van het nieuwe erfrecht dat op 1 september 2018 inging. Met die nieuwe tool kunnen ouders en kinderen afspraken maken over de nalatenschap. De invoering van de erfovereenkomst was een omwenteling, want voordien was het onwettig afspraken over een nalatenschap te maken.

Maar terwijl het testament floreert als nooit tevoren, blijft de interesse voor de erfovereenkomst ondermaats. In 2019 werden amper 3.705 erfovereenkomsten afgesloten. Daarmee staat de teller in totaal op 4.149, blijkt uit cijfers die de redactie opvroeg bij de Federatie van het Notariaat (Fednot). Ter vergelijking: vorig jaar werden meer dan 66.000 testamenten ingeschreven in het Centraal Register voor Testamenten.

Een testament kunt u eenzijdig opstellen en u hebt geen akkoord van de kinderen nodig. Een familiepact afsluiten met het hele gezin vraagt in vergelijking veel moed. ‘Bovendien duurt de procedure lang en wordt ze vaak als te omslachtig ervaren’, zegt notaris Carol Bohyn, woordvoerder van Fednot.

‘Voor het opstellen van een allesomvattend familiepact kunnen mensen dat geduld soms wel opbrengen. Maar voor punctuele overeenkomsten, over eerder gedane schenkingen bijvoorbeeld, ligt dat anders. Daar vormen de zware formaliteiten een drempel. Vaak kiezen mensen er dan voor het ‘maar zo te laten’’, merkt Bohyn.

In tegenstelling tot een testament kunt u een erfovereenkomst niet zelf op de hoek van een keukentafel pennen. U moet strenge regels volgen en u moet elke erfovereenkomst in een authentieke akte laten gieten. Daardoor neemt de procedure aanzienlijk wat tijd in beslag. Dat is bewust gedaan, zodat partijen beseffen waar ze zich toe verbinden en niet over één nacht ijs gaan. Een erfovereenkomst onder druk of dwang is uit den boze.

HOE STELT U EEN ERFOVEREENKOMST OP?

Voorontwerp. In een informele fase stelt de notaris een voorontwerp op. Dat kan meermaals worden aangepast op basis van de opmerkingen van alle partijen.

Ontwerpovereenkomst. De formele fase start als de notaris elke partij het ontwerp van de overeenkomst bezorgt en hij een vergadering vastlegt waarop hij de inhoud en de gevolgen van de erfovereenkomst aan alle partijen toelicht. De notaris moet er dan ook op wijzen dat elke partij haar eigen raadsman mag kiezen of een privéonderhoud met de notaris kan vragen. Elke partij mag ook zijn eigen notaris kiezen, indien gewenst.

De vergadering waarop de notaris de ontwerpovereenkomst toelicht, kan ten vroegste 15 dagen nadat hij iedereen het ontwerp heeft bezorgd.

Ondertekening notariële akte. Dat kan ten vroegste één maand na de vergadering met de notaris. Die maand moet elke partij de tijd gunnen om de erfovereenkomst te bestuderen en eventueel verdere inlichtingen in te winnen. Wil een van de partijen nog wijzigingen aanbrengen op essentiële punten, dan moet een nieuw ontwerp gemaakt worden en moet het proces van vergadering en bedenktijd herhaald worden.

Goed om weten: dat u akkoord gaat met een erfovereenkomst impliceert niet dat u later de erfenis moet aanvaarden. Die beslissing hoeft u pas te nemen op de dag van het overlijden. U kunt dan beslissen of u de erfenis aanvaardt, weigert of weigert onder voorbehoud.

WELKE ERFOVEREENKOMSTEN ZIJN MOGELIJK?

1. FAMILIEPACT

In een familiepact lijsten de ouders samen met hun kinderen op welke schenkingen en voordelen de kinderen al hebben gekregen en wat de waarde was. Is daarover eensgezindheid, dan ondertekent iedereen de erfovereenkomst. Het voordeel is dat niemand later – concreet: wanneer de nalatenschap openvalt – nog kan terugkomen op de schenkingen die ieder kind gekregen heeft.

2. PUNCTUELE ERFOVEREENKOMST

Voor die overeenkomst hoeft niet iedereen om de tafel te worden verzameld. Ze laat toe over specifieke aspecten van een schenking of een erfenis afspraken tussen de toekomstige erfgenamen te maken:

• Vastklikken van de waarde van een schenking
  In zo’n overeenkomst verklaren de mede-erfgenamen van wie de schenking ontvangt dat ze akkoord gaan met de waarde van de schenking.
• Geen inkorting eisen van een bepaalde schenking
  Reservataire erfgenamen – die recht hebben op een wettelijk minimumdeel – kunnen verklaren dat ze geen inkorting zullen eisen van een bepaalde schenking, om het even aan wie die gedaan is. Bij de afhandeling van de nalatenschap kan de begunstigde van de schenking niet langer worden aangesproken als die schenking de reserve zou aantasten.
• Een generatie overslaan bij een schenking
  Grootouders kunnen aan hun kleinkind(eren) schenken en zo een deel van hun vermogen een generatie laten overslaan. Schenken ze meer dan binnen de reserve van hun kinderen mogelijk is, dan kan bijvoorbeeld de tante van de kleinkinderen de schenking aanvechten en een inkorting ervan eisen. Een punctuele overeenkomst kan dat vermijden. De ouders van het kleinkind dat de schenking krijgt, kunnen zich ertoe verbinden de schenking op hun erfdeel te laten toerekenen.

Bron: De Tijd, Netto